Από το “Μήνα Μουσικής 2009”
Αφιέρωμα στα 200 χρόνια από το θάνατο του Γιόζεφ Χάϋδν & στον Friedrich Kuhlau: Αποσπάσματα
Πέτρος Στεργιόπουλος, φλάουτο & Άγις καλαβρυτινός, πιάνο
Διοργάνωση εκδήλωσης: Δημοτικό Ωδείο Λιβαδειάς
11/4/09, Θολωτό Κρύας
Σχετικές συνδέσεις:
Οι ενημερωμένοι φίλοι της κλασικής μουσικής γνωρίζουν άριστα ότι η χρυσή εποχή των πανάκριβων ηχογραφήσεων με αστέρες σε στούντιο έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί και μαζί της δύει η βασιλεία των μεγάλων πολυεθνικών δισκογραφικών εταιρειών.
Από τους ιστορικούς κολοσσούς που μέχρι προ δεκαετίας κονταροχτυπιούνταν για κυριαρχία στον χώρο ελάχιστοι έχουν επιζήσει· οι υπόλοιποι έκλεισαν, συγχωνεύτηκαν ή αγοράστηκαν και σήμερα οι ηχογραφήσεις τους περιφέρονται -ή «σκοτώνονται»!- με διαφορετικά εξώφυλλα, σε πιθανούς και απίθανους συνδυασμούς.
Το κενό που απέμεινε καλύπτουν πλέον άλλες, μικρότερες εταιρείες, συνήθως εθνικές και με εστιασμένο ρεπερτόριο, λειτουργώντας με διαφορετικές λογικές και στρατηγικές. Ακόμη πιο πρόσφατα, σημαντικότατη μερίδα του ενδιαφέροντος των φιλόμουσων άρχισαν να κερδίζουν οι ζωντανές ηχογραφήσεις λυρικών θεάτρων και ραδιοφωνιών, ιστορικές αλλά και σύγχρονες.
Πρόκειται για ένα πολύτιμο δώρο της ψηφιακής επανάστασης, αφού μόνο με τις δυνατότητες και τα εμπορικώς συμφέροντα κόστη των νέων τεχνολογιών είναι εφικτή η παραγωγή τέτοιων προϊόντων υψηλής ποιότητας. Πολλαπλά ευπρόσδεκτη, αυτή η εξέλιξη συνεισφέρει αποφασιστικά και στην εξυγίανση της πρόσληψης της κλασικής μουσικής, καθώς παρέχει πρόσβαση τόσο στη βαθιά προϊστορία του χώρου όσο και στην αδιαμεσολάβητα «ζωντανή», σημερινή του πραγματικότητα· μια πραγματικότητα αναμφίβολα ειλικρινέστερη από την αμφιλεγόμενα αντιπροσωπευτική, αδίστακτα «πειραγμένη» των στούντιο των ηχογραφήσεων!
Στη χώρα μας, όπου οι σχέσεις πολιτικής και πολιτισμού ουδέποτε ήσαν καθαρές, ενώ αποβαίνουν συστηματικά υπέρ της πρώτης και σπανιότατα υπέρ του δεύτερου, η εγχώρια κληρονομιά της κλασικής μουσικής παραμένει στο όριο του αφανισμού. Ανθρωποι πεθαίνουν, μνήμες χάνονται, τεκμήρια φθείρονται ανεπανόρθωτα και αρχεία διασκορπίζονται καθιστώντας το παρελθόν της «ζωντανής» μουσικής ζωής απρόσιτο και συνεπώς βουβό.
Το περιεχόμενο των λιγοστών αρχείων με ιστορικές ηχογραφήσεις σπάνια αξιοποιείται, ενώ οι ελάχιστες σοβαρές προσπάθειες αποδεικνύονται θνησιγενείς και απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα. Πού μπορεί να βρει κανείς σήμερα τη σειρά ιστορικών ηχογραφήσεων της ΕΡΤ (σε cds) και γιατί αυτή δεν είχε καμία συνέχεια; Πώς κατέληξε τελικά η ηχογράφηση της συναυλίας της Κάλλας στο Ηρώδειο (1957) να ανήκει στην ΕΜΙ; Τι άλλες τέτοιες ηχογραφήσεις από τις εκατοντάδες συναυλιών και παραστάσεων στο Φεστιβάλ Αθηνών κρύβονται στο Αρχείο της ΕΡΤ ή αλλού; Πού κατέληξε η πρώτη έκδοση της «Ρέας» του Σαμάρα (σε LP) από το ΥΠΠΟ τη δεκαετία του '80; Πόσο εύκολα βρίσκει κανείς σήμερα την ηχογράφηση της «Ανατολής» του Καλομοίρη ή την επετειακή έκδοση των 12 cds με έργα Ελλήνων συνθετών (2004) που εξέδωσε ο ΟΠΕΠ; Τι αξιοποιήσιμες ηχογραφήσεις ελληνικής όπερας σώζονται στο Αρχείο της ΕΛΣ ή λανθάνουν -πειρατικές ή όχι ελάχιστη σημασία έχει πλέον!- σε αρχεία ιδιωτών;
Τη χρονιά που πέρασε δύο ελάχιστα δείγματα τέτοιων, πολλαπλά σημαντικών τεκμηρίων ήρθαν στην επιφάνεια. Το πρώτο είναι ένα διπλό cd με ηχογραφήσεις της ΚΟΑ και της Συμφωνικής Ορχήστρας του ΕΙΡ υπό τον Φιλοκτήτη Οικονομίδη (1889-1957), μια μουσική προσωπικότητα που στο πλαίσιο της ελληνικής μουσικής ζωής της εποχής ήταν ό,τι ο Μπίτσαμ και ο Μπαρμπιρόλι για τους Αγγλους ή ο Βίλχελμ Φουρτβένγκλερ για τους Γερμανούς. Πρόκειται για εναρκτήρια έκδοση σειράς ιστορικών, αρχειακών εκδόσεων από την ΚΟΑ και διατίθεται εκτός εμπορίου.
Οι ηχογραφήσεις είναι του 1955, προέρχονται από το Αρχείο της ΕΡΤ και περιλαμβάνουν ελληνικά έργα (Καλομοίρης, Λαμπελέτ, Καρρέρ, Σκλάβος, Σπάθης, Κουνάδης, Λαυράγκας). Το δεύτερο, επίσης διπλό cd κυκλοφόρησε πιο πρόσφατα (Απόλλων Συν.Π.Ε.) και είναι αφιερωμένο στον συνθέτη, πιανίστα και αρχιμουσικό Κωνσταντίνο Κυδωνιάτη (1908-1996). Περιλαμβάνει ζωντανές ηχογραφήσεις της περιόδου 1955-1974 προερχόμενες από το αρχείο του συνθέτη, στις οποίες αυτός συμμετέχει ως πιανίστας-συνοδός και αρχιμουσικός. Ακούγονται έργα (κυρίως σονάτες) Ντεμπισί, Μπλοχ, Ραβέλ, Πίστον, Ενέσκου, Κυδωνιάτη, Βιβάλντι, Ταρτίνι, Παγκανίνι, Σαιν-Σανς, Σκαλκώτα, Πάρτος και Σοσόν, στα οποία ο συνθέτης παίζει πιάνο δίπλα σε διάσημους ξένους και Ελληνες σολίστες διαφόρων οργάνων (Ιβρι Γκίτλις, Αμφιτεατρώφ, Φρειδερίκος Βολωνίνης, Βύρων Κολάσης, Ενρίκο Μαϊνάρντι, Ρουτζέρο Ρίτσι, Σταυριανός κ.ά.).
Συνολικής διάρκειας περίπου πέντε ωρών, η ακρόαση των τεσσάρων αυτών δίσκων προσφέρει πολλές και ειδικές εκπλήξεις και συγκινήσεις -επίπεδο και ύφος ερμηνειών, εύρος ρεπερτορίου- που ξαναζωντανεύουν με συναρπαστικά γλαφυρό τρόπο το πολιτιστικό στίγμα της εποχής και του τόπου.
Του ΓΙΑΝΝΗ ΣΒΩΛΟΥ
Τα μουσικά όργανα χαλάνε ευκολότερα απ’ ότι φτιάχνονται.
Τα μουσικά όργανα χαλάνε πάντα λίγο πριν τη συναυλία.
Ένα πλήκτρο που έχει κολλήσει, λειτουργεί άψογα όταν το δοκιμάζει ο τεχνικός.
Τα μέλη της μπάντας που παίζουν σωστά, θα ακολουθήσουν πάντα τα μέλη που παίζουν λάθος.
Το αναλόγιο δεν θα είναι ποτέ σταθερό.
Αν το ακροατήριο μπορεί να χειροκροτήσει στη λάθος στιγμή, θα το κάνει.
Τουλάχιστον ένα κινητό θα χτυπήσει κατα τη διάρκεια της πρόβας ή της συναυλίας.
Όταν υπάρχει συγχρονισμένη παύση σε ένα κομμάτι, τουλάχιστον ένας μουσικός θα συνεχίσει να παίζει.
Το φάλτσο θα εμφανιστεί στην κορύφωση του κομματιού.
Ο ντράμερ θα χάσει τις μπαγκέτες.
Ο ντράμερ θα ισχυριστεί οτι του έκλεψαν τις μπαγκέτες.
Ο ντράμερ θα βρει τις μπαγκέτες του μόλις έχει αγοράσει καινούριες.
Όταν μεταφέρεις τα τύμπανα, το μεγαλύτερο κομμάτι τους είναι λίγα εκατοστά φαρδύτερο απο την πόρτα.
Μια προσπάθεια της Volkswagen να αναγκάσει τους ανθρώπους να ανέβουν από τα σκαλοπάτια και όχι από την κυλιόμενη σκάλα.
Η επιχείρηση μετέτρεψε μια σκάλα σε έναν υπόγειο σταθμό της Στοκχόλμης, σε ένα πολύ μεγάλο πιάνο και βιντεοσκόπησε την ανταπόκριση του κόσμου που περνούσαν από εκεί.
Είναι πραγματικά ένα αρκετά ενδιαφέρον βιντεάκι γιατί όπως θα παρατηρήσετε και μόνοι σας, κάποιοι το διασκεδάζουν αρκετά.
ΖΑΓΟΡΙ - ΤΑΚΟΥΤΣΙΑ Ιστορικές ηχογραφήσεις 1961-1975 από το αρχείο του Σίμωνος Καρά - ΠΑΡΑΓΩΓΗ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΖΑΓΟΡΙΣΙΩΝ & ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΡΟΣ ΔΙΑΔΟΣΙΝ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ
Πολύτιμα αντικείμενα από το «σεντούκι» του Σίμωνος Καρά κομίζει ο δίσκος αυτός. Κοινοτοπία, ή όχι, ο χαρακτηρισμός «θησαυροί» για τις εγγραφές αυτές, πρόκειται πάντως για τεκμήρια μεγάλης αξίας που - όπως σωστά παρατηρεί ο πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ζαγορισίων Πολύβιος Καράς - έχουν μετατραπεί σε λησμονημένο υλικό μέσα σε συρτάρια, από τη συλλεκτική μανία του συλλέκτη ιδιοκτήτη, από την άγνοια της ιστορικής αξίας ή και μόνο από τον αδυσώπητο χρόνο.
Οι παλαιότεροι θα θυμούνται τη ραδιοφωνική εκπομπή «Ελληνικοί Αντίλαλοι» με τη χορωδία και την ορχήστρα του συλλόγου «προς Διάδοσιν της εθνικής μουσικής». Τον χαρακτήρα της εκπομπής εκείνης οι εκδότες του παρόντος δίσκου χαρακτηρίζουν (κατά τη γνώμη μου ευγενικά) «ομογενοποιητικό», λόγω των χορωδιακών εκτελέσεων, αποφεύγοντας δηλαδή να πουν καθαρά «ισοπεδωτικό», κι αυτό βέβαια δεν είναι γνώμη αλλά γεγονός, αφού όλα τα τραγούδια τα εκτελούσαν ερασιτεχνικές και μαθητευόμενες χορωδίες με άνισης τεχνικής χορωδούς, κατά κύριο λόγο Αθηναίους ή τέλος πάντων ξένους προς τα ιδιώματα των τραγουδιών που εκαλούντο να εκτελέσουν. Αυτό που άξιζε στις «πρωτευουσιάνικες» εκείνες εκπομπές ήταν ορισμένοι οργανοπαίχτες και λίγοι τραγουδιστές, που όντας γνήσιοι φορείς της παράδοσης του τόπου τους απέδιδαν τα τοπικά ιδιώματα. Ενας από αυτούς ήταν κι ο Φίλιππος Ρούντας (κλαρίνο) από τα Δολιανά Πωγωνίου, που έγινε στενός συνεργάτης του Σίμωνος Καρά. Απ' τον Ρούντα ο Σίμων Καράς ήρθε σε επαφή και με τους υπόλοιπους Ηπειρώτες μουσικούς που αποτελούσαν την ορχήστρα που ήταν γνωστή με το όνομα «Τακούτσια» (δηλαδή τα παιδιά του Τάκη), την πιο φημισμένη κομπανία του Ζαγορίου. Η ιστορία της θρυλικής αυτής κομπανίας αρχίζει τη δεκαετία του '30 όταν ο βιολιστής Τάκης Καψάλης από τα Κάτω Πεδινά, μαζί με τα παιδιά του κι έναν ανιψιό του, δημιούργησε την πιο σταθερή οικογενειακή κομπανία του Ζαγορίου.
Η έκδοση αυτή παρουσιάζει τις δύο παλαιότερες συνθέσεις της κομπανίας, τη μία με τον Φίλιππο Ρούντα και την άλλη με τον Πολυχρόνη Καψάλη στο κλαρίνο. Οπως σημειώνουν οι επιμελητές της έκδοσης, Νίκος Διονυσόπουλος και Γιώργος Κοκκώνης, έχουμε την ευκαιρία όχι μόνο να ακούσουμε τους δύο αυτούς σημαντικούς σολίστες αλλά και να ανακαλύψουμε το πολύ υψηλό επίπεδο της δεξιοτεχνίας τους. Κι ακόμα μπορεί κανείς να διαπιστώσει δύο ακόμα σημαντικά στοιχεία: τη συνεκτικότητα της κομπανίας και την αρτιότητα της απόδοσης κλασικών κομματιών του ζαγορίσιου ρεπερτορίου και ιδιώματος. Οι εκτελέσεις αυτές συμπληρώνουν ένα μεγάλο κενό σε ό,τι αφορά την ηχητική μαρτυρία και τη δισκογραφία και μας δίνουν (εκτός από μερικά ξεχασμένα σήμερα τραγούδια) τον ήχο της κομπανίας στις αρχές της δεκαετίας του '60, όταν τα περισσότερα μέλη της είναι στην ακμή τους, με καλύτερο παράδειγμα τον τραγουδιστή Χρήστο Καψάλη ή «Ζιούλη».
Να σημειώσουμε, τέλος, την πολύ καλή ηχητική - ψηφιακή επεξεργασία που υπογράφει ο Νίκος Διονυσόπουλος, καθώς και το φροντισμένο και καλαίσθητο ένθετο που περιέχει ωραίες και σπάνιες φωτογραφίες.
